ASP w Warszawie zaprasza na Spektakl "Salpetriere" do teatru Scena 72

„Jam jest, który jest – a Ty, której nie ma?”

Scena 72 przy ASP w Warszawie zaprasza na odważną podróż w głąb własnej egzystencji

29 maja, 11 i 12 czerwca br. o godzinie 19:00 Scena 72, działająca przy Pracownii Rysunku i Form Monumentalnych Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, zaprasza na spektakl „Salpetriere”. Sztuka podejmuje próbę odpowiedzi na ponadczasowe pytanie, które w swoim utworze “Biesach” zadał(a) zapomniana(y) za życia poet(k)a i prozai(cz)k(a) Maria Komornicka vel Piotr Odmieniec Włast,: “Jam jest, który jest – a Ty, której nie ma? Niedorodzonym biada”.

Salpetriere - Jadwiga Jankowska-Cieślak i Tomasz Olejnik

“Salpetriere” to sceniczna baśń zainspirowana Kabałą oraz wydarzeniami z życia poetki Marii Komornickiej, znanej również jako Piotr Odmieniec Włast, której twórczości nie można rozpatrywać w oderwaniu od jej/jego biografii. W 1907 roku Maria Komornicka spaliła swoją sukienkę i nakazała rodzinie uważać ją/jego za mężczyznę. Podróż w głąb siebie w spektaklu jest ucieczką przed opresją, a zarazem ucieczką do wolności. Komornicka nie jest bohaterką narracji, jest biografią – źródłem, z którego zaczerpnięte zostały jedynie niektóre wątki z jej życia.

                                   Jestem jaki jestem,

                                   Jestem wbrew Tobie,

                                    Jestem taki, jaki chcę być,

                                   Jestem możliwością,

                                   Jestem koniecznością,

                                   Jestem cierpieniem,

                                   Jestem ucieczką,

                                   Jestem oczekiwaniem,

                                   Jestem nieczysta,

                                   Jestem naruszona,

                                   Jestem przedziwna,

                                   Jestem zapomniana,

                                   Jestem odrzucona,

                                   Jestem miłością,

                                   Jestem córką i synem.

– Tytuł jednoaktówki odnosi się do paryskiego szpitala Salpêtrière, który przed wielką rewolucją służył jako przytułek dla ubogich oraz osób nieprzystosowanych społecznie. W roku 1856 otrzymał tu posadę lekarza Jean-Martin Charcot, mianowany już w 1862 ordynatorem oddziału. Charkot, nauczyciel między innymi Sigmunda Freuda, zajął się badaniami nad chorobą podobną do epilepsji, która to – pozostając bez wpływu na fizyczność – zdawała się chorobą duszy. Tytuł sugeruje oczywiście uogólnienie: kliniki psychiatryczne jako szpitale przemienienia, a także miejsca zsyłki. – napisała w swoim tekście “Odmieniec – duchowa rewolucja” pisarka, eseistka i krytyczka kultury Izabela Morska.

Przypadek Komornickiej vel Własta stał się jedynie pretekstem do przedstawienia kobiety - artystki poszukującej przestrzeni wolności osobistej i artystycznej w społeczeństwie ograniczonym konwenansami, podtrzymywanymi zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety. Niezgoda na taką egzystencję doprowadza bohaterkę do załamania psychicznego i w konsekwencji do zmiany identyfikacji płciowej, będącej jedynie rodzajem kamuflażu, desperacką próbą usytuowania się w roli jednostki społecznie użytecznej, czyli mężczyzny – jak napisała w niezwykłej autoanalitycznej prozie „Brusy” w 1907 r. „Zostawało mi tylko zwierciadło”.

Wybitna znawczyni polskiego i europejskiego romantyzmu, historyczka literatury, krytyczka literacka, profesor Maria Janion określiła poetkę jako “… jedną z najbardziej nieugiętych w dziejach kultury naszej ostatniego stulecia… Za swój nonkonformizm, protest przeciwko przyjętym konwencjom społecznym, swoją nieuległość i niezależność i ofiarę złożoną bogom Doświadczenia Wewnętrznego została zamknięcia w domu obłąkanych, zapomnienia, potępienia, wzgardliwej wyższości wobec biednej wariatki“.

W roli głównej wystąpi Jadwiga Jankowska-Cieślak, znakomita aktorka teatralna i filmowa, pierwsza Polka nagrodzona w 1982 r. Złotą Palmą dla najlepszej aktorki na Festiwalu Filmowym w Cannes za główną rolę w filmie „Inne spojrzenie”. Aktorka jest znana szerszej publiczności z Teatru Dramatycznego w Warszawie, Teatru Polskiego, Teatru Powszechnego w Warszawie czy stołecznego Teatru Ateneum, członkini Polskiej Akademii Filmowej. Bohaterce towarzyszyć będą Tomasz Olejnik, Bartosz Wesołowski i Jarosław Domin.

Głównymi elementami scenografii spektaklu są animacje z rysunków wykonanych przez Grzegorza Stachańczyka (we współpracy z Mikołajem Stachańczykiem), który jest jednocześnie autorem tekstu i reżyserem „Salpetriere”. Dr. hab. Grzegorz Stachańczyk prof. ASP w Warszawie jest malarzem i rysownikiem, realizującym autorskie spektakle teatralne. W w 2018 r. Grzegorczyk założył przy prowadzonej przez siebie Pracowni Rysunku i Form Monumentalnych Sceęy Ekfrazy 72, na której zrealizował autorskie spektakle: w 2018 roku „Lekcję anatomii doktora Tulpiusa” i w 2019 „Nightmare”. Jego sztuka zyskała już miano jednego z najciekawszych zjawisk polskiego współczesnego życia artystycznego, a jego twórczość uznawana jest przez wielu krytyków za wierną tradycji, wręcz anachroniczną, przez innych za przykład radykalnego postmodernizmu. Artysta znany jest bowiem z prac zainspirowanych Biblią, uniwersalnym kulturowym archetypem i jednocześnie traktująca biblijne historie jako początek opowieści o człowieku, jego doświadczeniach i przeżyciach. Od strony plastycznej jego twórczość ujmuje imponującym warsztatem i unikalną umiejętnością syntetyzowania dawnych stylów.

Spektakl „Salpetriere” można zobaczyć na deskach Sceny 72, czyli w Auli przy ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 37/39, w trzech terminach: 29 maja, 11 i 12 czerwca. Szczegółowy opis spektaklu i bilety dostępne są na stronie sklepu Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Premiera „Salpetriere” w reżyserii Grzegorza Stachańczyka odbyła się 17 grudnia 2021, ale ze względu na trwającą pandemię jej kolejne terminy zostały odłożone na maj i czerwiec 2022 r.