„Boisz się kleszcza? Zaszczep się przeciwko KZM i ciesz się życiem!”

Marek Długołęcki

Konferencja prasowa pt.: „Boisz się kleszcza? Zaszczep się przeciwko KZM i ciesz się życiem!” inaugurująca II etap ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej ”Kleszczowe Zapalenie Mózgu – Szczepimy! Zapobiegamy!”

Kleszczowe zapalenie mózgu (w skrócie KZM) to realne zagrożenie dla każdego z nas – zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Jest to ostra choroba zakaźna ośrodkowego układu nerwowego przenoszona przez zakażone kleszcze z gatunku Ixodes ricinus (kleszcz pospolity). Budzi ona niepokój głównie z powodu poważnych powikłań zdrowotnych, które może powodować. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) prowadzi do trwałych następstw neurologicznych aż u 58% pacjentów lub nawet zgonu u 1-4% przypadków. Wśród najpoważniejszych powikłań wymienia się m.in. niedowłady, porażenia, zaniki mięśniowe.

Kleszcze to osiągające rozmiary od 1 do 30 mm krwiopijne pajęczaki zamieszkujące niemal wszystkie miejsca na Ziemi. W Polsce żyje 19 gatunków z 900 znanych. Wbrew obiegowej opinii kleszcze nie występują tylko w lasach liściastych i mieszanych. Są równie popularne w parkach miejskich, na zielonych skwerach, łąkach, polach, czy nawet przydomowych ogródkach, szczególnie jeśli są położone w okolicy parkowej. Spotkać możemy je wszędzie tam, gdzie rośnie trawa, krzewy i leszczyna. Występują na wysokości nie przekraczającej 1,5 m.

W Polsce regionem największej aktywności kleszczy jest województwo podlaskie. Należy jednak mieć na względzie, iż dane w tym zakresie są niedoszacowane i obszary endemiczne mogą występować również w innych miejscach Polski. Najmniej kleszczy występuje natomiast w województwie zachodniopomorskim. Należy jednak pamiętać, że niezależnie od natężenia występowania kleszczy zagrożenie chorobami odkleszczowymi dotyczy całej Polski i jest szczególnie intensywne od marca do listopada.

Na uwagę zasługuje fakt, iż kleszcze nie wywołują chorób, a jedynie je przenoszą. Wirusy i bakterie przechodzą na nie bezpośrednio od żywicieli. Jeśli samica jest zarażona wówczas może przekazać patogeny larwom będących początkową postacią rozwojową kleszcza. Biorąc pod uwagę wysoką płodność kleszczy -  u kleszczy pospolitych ilość jaj w składzie może wynosić nawet 5000!, mamy do czynienia z zagrożeniem szybkiego rozprzestrzenienia choroby.

Szacuje się, że ok 3-15% występujących w Polsce kleszczy jest zarażonych kleszczowym zapaleniem mózgu[1]. Leczenie pacjentów, u których doszło do zarażenia wirusem kleszczowego zapalenia mózgu ma jedynie objawowy charakter. Chorych, w przypadku których doszło do neuroinfekcji (zaburzeń świadomości i nastroju, oczopląsu, porażeń nerwów czaszkowych, niedowładów kończyn oraz śpiączki) odbywa się w warunkach szpitalnych i często trwa wiele tygodni. Proces terapeutyczny z uwagi na brak specjalnie dedykowanego leku jest szczególnie utrudniony. W związku z tym najczęściej stosuje się dożylne nawadnianie, leki przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a w razie potrzeby dodatkowo także leki zmniejszające obrzęk mózgu. Pacjenci, u których zdiagnozowano powikłania neurologiczne przeważnie wymagają wielomiesięcznej, często intensywnej rehabilitacji, wiążącej się zazwyczaj z wyłączeniem z życia zawodowego[2].

Z uwagi na skomplikowany proces terapeutyczny kleszczowego zapalenia mózgu szczególnego znaczenia nabiera profilaktyka. Może ona przybierać różne formy (szczelny ubiór, substancje odstraszające, tzw. repelenty). Nie ulega jednak wątpliwości, że najskuteczniejszym i przez to najważniejszym sposobem zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu jest szczepienie ochronne. Na polskim rynku zarejestrowane i dostępne są dwie szczepionki (każda z nich dostępna w wersji dla juniorów i dorosłych).

Kompletne szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu wymaga podania trzech dawek szczepionki, przy czym dwie pierwsze wykonuje się w miesiącach zimowych lub wczesną wiosną regularnie w odstępie od jednego do trzech miesięcy. Trzecie szczepienie wykonane przed rozpoczęciem następnego sezonu wzmożonych zachorowań, kończy tak zwaną immunizację podstawową i zapewnia odporność poszczepienną na conajmniej trzy lata. Aby podtrzymać odporność poszczepienną należy po trzech do pięciu lat (w zależności od wieku i liczby otrzymanych szczepień przypominających) przedłużyć ją za pomocą jednej dawki szczepionki. Do szczepienia każdorazowo kwalifikuje lekarz.

Istnieje również możliwość uzyskania ochrony poszczepiennej w krótszym czasie. Na przyspieszony tryb szczepień składają się dwie dawki. W tym trybie drugą dawkę otrzymuje się po dwóch tygodniach od pierwszej. Trzecią i zarazem ostatnią dawkę należy podać od pięciu do dwunastu miesięcy od drugiej.

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu jest szczepieniem zalecanym, ale wciąż nie obowiązkowym, zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych w Polsce z 2016 roku. Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2012 roku w sprawie wykazu rodzaju czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności, stanowi, iż zaleca się, aby szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu były wykonywane przy czynnościach zawodowych bezpośrednio związanych z uprawą roślin lub hodowlą zwierząt na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu oraz przy czynnościach wykonywanych w kompleksach leśnych oraz na terenach zadrzewionych na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu.

 W dniu 22 marca 2016 roku odbyła się w Warszawie z inicjatywy Fundacji Aby żyć konferencja prasowa inaugurująca II etap ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej pt. Kleszczowe Zapalenie Mózgu. Szczepimy! Zapobiegamy! Kampania potrwa do 30 czerwca, a działania w Internecie do końca września br. Jej głównym celem jest podniesienie świadomości społeczeństwa w obszarze zagrożeń, jakie powodują kleszcze oraz korzyści płynących ze szczepień ochronnych. Kampania w sposób szczególny zwraca uwagę na kleszczowe zapalenie mózgu. Jest to druga po boreliozie najbardziej popularna w Polsce choroba przenoszona przez kleszcze. W odróżnieniu od boreliozy w przypadku kleszczowego zapalenia mózgu istnieje skuteczna profilaktyka w postaci szczepień ochronnych i to jeden z kluczowych przekazów kampanii.

Kampania jest adresowana do osób aktywnych spędzających dużo czasu w plenerze w okresie intensywnej obecności kleszczy oraz do mieszkańców aglomeracji miejskich, którzy w okresie aktywności kleszczy podróżują w regiony endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu. Patronat Honorowy nad kampanią objęły: Warszawski Uniwersytet Medyczny oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna. Z kolei Patronatu Merytorycznego zgodziły się udzielić: Polskie Towarzystwo Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej, Polskie Towarzystwo Higieniczne.

Do współpracy w ramach kampanii Fundacja pozyskała Beatę Sadowską – znaną polską dziennikarkę słynącą ze swojej pasji do biegania i propagowania zdrowego stylu życia oraz Marka Długołęckiego – Wicemistrza Świata, Mistrza Europy w bikejoringu oraz założyciela teamu kolarskiego Komobike. Oboje pełnią rolę Ambasadorów kampanii a ich udział będzie polegał na promocji akcji edukacyjnej podczas wybranych maratonów i wyścigów kolarstwa górskiego. Informacja na temat konkretnych eventów sportowych, na których będzie można kibicować naszym Ambasadorom będzie komunikowana na profilu Facebook kampanii. Znakiem rozpoznawczym Ambasadorów będzie koszulka fluo z logo kampanii i wizerunkiem kleszcza.

Kluczową platformą edukacyjną kampanii będzie strona internetowa szczepkleszcz.pl stanowiąca kompendium wiedzy na temat kleszczowego zapalenia mózgu i profilaktyki w tym zakresie. Strona będzie odsyłać do fanpejdża kampanii na Facebooku. Codziennie będą na nim publikowane informacje o kleszczowym zapaleniu mózgu, ale nie tylko o nim. W II etapie kampanii oprócz profilaktyki w obszarze KZM chcemy również zachęcać społeczeństwo do aktywności fizycznej, do czerpania radości i satysfakcji z pokonywania własnych barier i bicia osobistych rekordów. Z tego względu będziemy pisali o różnych aspektach związanych ze zdrowym trybem życia, m.in. jak się przygotować do maratonu czy wyścigu kolarskiego, gdzie znajdziemy ciekawe trasy rowerowe oraz idealne miejsca do joggingu.

Ważnym elementem kampanii jest 30-sekundowy spot radiowy pt.: „,Morze, góry, Mazury, miasto”, do którego głosu użyczyła Ambasadorka Beata Sadowska. Dodatkowo zaprojektowano reklamę prasową oraz baner internetowy. Kampania będzie promowana głównie w Internecie i prasie ze szczególnym uwzględnieniem mediów regionalnych.

Ponadto przez cały kwiecień key visual kampanii będzie eksponowany w postaci citylightów na wiatach przystankowych podczas kampanii outdoorowej przeprowadzonej w Warszawie.

Organizator przewiduje również przeprowadzenie ciekawych konkursów, quizów wiedzy, a szczegółowe informacje na ten temat znajdą się na stronie kampanii.

W ramach kampanii stworzony zostanie specjalny kanał na YouTube, na którym dostępna będzie seria 10 edukacyjnych filmików z udziałem ekspertów oraz Ambasadorów na temat kleszczowego zapalenia mózgu, w szczególności dróg zarażeń oraz powikłań, jakie powoduje.

Do udziału w konferencji zaproszeni zostali: przedstawiciele Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, prof. dr hab. med. Joanna Zajkowska -  specjalistka z zakresu chorób zakaźnych, ekspert międzynarodowej grupy ISW-TBE, zajmującej się kleszczowym zapaleniem mózgu, z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, mgr Marta Supergan-Marwicz – specjalistka z zakresu ochrony środowiska, z Katedry Biologii Ogólnej i Parazytologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Ambasadorzy kampanii popierąjacy ideę szczepień ochronnych przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu – dziennikarka Beata Sadowska oraz Marek Długołęcki - Wicemistrz Świata, Mistrz Europy w bikejoringu, założyciel teamu kolarskiego Komobike. Z ramienia organizatora w konferencji uczestniczył Andrzej Kuczara – Prezes Zarządu Fundacji Aby żyć. Spotkanie poprowadziła red. Iwona Schymalla.

Podczas konferencji eksperci przybliżyli zagrożenia powodowane przez kleszcze. Zwrócono szczególną uwagę na kleszczowe zapalenie mózgu – epidemiologię, przebieg choroby, powikłania. Ponadto zaprezentowano obszary wzmożonej aktywności kleszczy i wyjaśniono dlaczego nie powinno się ich bagatelizować. Ważne miejsce w dyskusji zajęła profilaktyka w obszarze kleszczowego zapalenia mózgu. Przedstawiono dostępne na polskim rynku szczepionki, ich bezpieczeństwo oraz skuteczność w odniesieniu do schematów szczepień ochronnych. Podczas spotkania przybliżono również genezę i cele kampanii oraz bieżące i planowane w jej ramach działania.

Biuro prasowe kampanii

D&D Communication Anna Paplińska tel. 516 033 577, [email protected]

[1] Forum Zakażeń 2013;4 (1):21-27, Joanna Zajkowska, Piotr Czupryna

[2] Medycyna po Dyplomie, wydanie specjalne, marzec 2014, lek. Justyna Tymińska-specjalista medycyny rodzinnej, s.1