Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli

Cmentarz Powstańców Warszawy przy ulicy Wolskiej róg Sowińskiego z akcentem kurhanu usypanego z prochów i Pomnikiem GLORIA VICTIS (Polegli Niepokonani) jest miejscem wiecznego spoczynku ponad 104 tysięcy ofiar. Jest to największy w Polsce i w Europie cmentarz wojenny, na którym w roku 1946 po otwarciu 29. listopada 1945 pochowane zostały doczesne szczątki uczestników Powstania Warszawskiego, ludności cywilnej oraz żołnierzy poległych podczas II wojny światowej. Ta nekropolia podlega kompleksowemu remontowi. Nowe nagrobki, schody, odnowione alejki, mur cmentarny i otoczenie pomnika, lepsze oznakowanie cmentarza, uporządkowanie zieleni oraz wejścia od ul. Wolskiej – to prace do wykonania na obchody przyszłorocznej, 70. rocznicy Powstania Warszawskiego.

Renowacja przeprowadzana jest we współpracy z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, dzielnicą Wola oraz Warszawską Kurią Metropolitalną. W czerwcu wojewoda mazowiecki Jacek Kozłowski powołał zespół koordynujący prace. W 2013 roku wyremontowano już 16 kwater w głównej częściej cmentarza, a kolejnych 9 zostanie odnowionych do końca roku. W roku 2012 przeprowadzono prace na 12 kwaterach. Łącznie do końca roku  bieżącego odnowionych zostanie 37 z 52 kwater w głównej części cmentarza. Płyty nagrobne z piaskowca wymieniane są na granitowe, a dane poległych aktualizowane. Na nowych płytach zamieszczono symbolikę powstańczą. Wymiana wszystkich 52 nagrobków powinna zakończyć się w 2014 roku, przed 70 rocznicą Powstania Warszawskiego. Wojewoda mazowiecki sfinansuje również remont otoczenia pomnika GLORIA VICTIS autorstwa profesora Zemły, usytuowanego na kurhanie z prochami około 50 tysięcy mieszkańców Warszawy, którzy zginęli w powstaniu. Wybudowane zostaną nowe schody i alejki, powstanie podjazd dla osób niepełnosprawnych. Przed kurhanem – masowym grobem zostanie ustawiona dodatkowa tablica epitafijna.

Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa będzie remontować kwatery zlokalizowane wzdłuż muru nekropolii. Na granicy cmentarza zgodnie z wymaganiami konserwatora zabytków powstać ma żywopłot, a także pylony w kształcie kolumn, tworzące wejście na cmentarz od strony ulicy Wolskiej. Na nich zostaną umieszczone napisy i odpowiednia symbolika. We współpracy z Archidiecezją Warszawską zostanie wybudowane nowe ogrodzenie od strony cmentarza kurialnego. W przyszłości na odcinku muru za ołtarzem ma powstać ściana pamięci, na której zawisną tabliczki z imionami i nazwiskami (lub pseudonimami) pochowanych osób. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa zamierza przeznaczyć na ten cel łącznie około 2,5 mln zł, Wojewoda Mazowiecki – 2,2 mln zł. Rewitalizacja parku i otoczenia pochłonie zapewne kolejne 5 mln zł. Łączne więc koszty wyniosą około 10 mln zł. Urząd Dzielnicy Wola ma zająć się także wymianą sadzonek róż skarpy oczka wodnego na dające kwiaty białe i czerwone, jak również odnowieniem alei dochodzącej do cmentarza od strony Parku Sowińskiego. Dzielnica zamierza też uporządkować otoczenie cmentarza od strony ulicy Wolskiej.

Trwa identyfikacja pochowanych i dotychczas udało się ustalić tożsamość 3,5 tysięcy osób. Nekropolia znajduje się pod opieką wojewody mazowieckiego zgodnie z Ustawą o grobach i cmentarzach wojennych. Najbardziej pamiętny pogrzeb miał miejsce 6. sierpnia w roku 1946, kiedy przywieziono 117 trumien z około 12. tonami prochów ludzkich. Relacjonujący wówczas to wydarzenie na łamach PSL-owskiej „Gazety Ludowej” Władysław Bartoszewski użył określeń: „pogrzeb, jakiego nie zna świat” i „kondukt żałobny, jakiego nie widział świat”. Nikt zapewne nie wątpi, że najświętsza nekropolia bohaterskiej Warszawy zasługuje wreszcie na pełną renowację – powiedział Andrzej Krzysztof Kunert, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Wolski Cmentarz Powstańców Warszawy, zapisany w rejestrze zabytków, pozostający od lat w niezmiennej aranżacji z wyeksploatowanymi elementami wystroju, doczekał się wreszcie zainicjowania jego kompleksowej rewitalizacji. Na Cmentarzu Powązkowskim trwają obecnie prace archeologiczne i ekshumacyjne na Łączce, będącej kwaterą bezimiennych dotąd ofiar terroru komunistycznego z początkowych lat PRL-u. Na ukończeniu są prace wydawnicze Przewodnika oraz Słownika Biograficznego, dotyczących Powązek w kontekście Powstania Warszawskiego.