Konferencja „Ocalić Wypędzonych” w Muzeum Dulag 121

W roku 70. rocznicy Powstania Warszawskiego i funkcjonowania obozu przejściowego Dulag 121 w Pruszkowie Muzeum Dulag 121 organizuje konferencję „Ocalić Wypędzonych. Pomoc mieszkańców Pruszkowa i miejscowości z obszaru zachodniego Mazowsza więźniom obozu przejściowego Durchgangslager (Dulag) 121. Sierpień 1944 – styczeń 1945”.

Od momentu swego powstania Muzeum Dulag 121 zajmuje się bardzo istotnym w historii funkcjonowania obozu przejściowego Durchgangslager 121 tematem pomocy udzielanej ludności cywilnej wypędzonej z Warszawy podczas i po Powstaniu Warszawskim. Przez obóz przeszło, jak szacują historycy, 650 tys. ludzi. Był to jedyny obóz przejściowy, na którego terenie mogli pracować Polacy – stanowili nie tylko personel medyczny, kuchenny, pomocniczy, ale także służby zaopatrzenia w żywność i przedmioty najniezbędniejsze do przeżycia w ekstremalnie trudnych, obozowych warunkach. Większość z nich, oprócz wykonywania swych obowiązków, zajmowała się organizowaniem legalnego i nielegalnego wyprowadzania więźniów z obozu i organizowaniem ocalonym pomocy na terenie Pruszkowa i okolicznych miejscowości. Skuteczne działania na dużą skalę (z obozu wyprowadzono około 100 tys. osób) były możliwe dzięki prężnie i ofiarnie działającemu zapleczu, organizowanemu przez działające na tym terenie organizacje : Radę Główną Opiekuńczą, Armię Krajową, w tym również Wojskową Służbę Kobiet i oczywiście instytucje kościelne i zakonne. Należy pamiętać, że na to „pomocowe zaplecze” składali się konkretni ludzie - było ich setki, jeśli nie tysiące. Około 350 tys. osób, głównie osób starszych, matek z dziećmi i chorych znalazło się w różnych miejscowościach i wsiach Generalnego Gubernatorstwa. Pozbawieni dobytku i jakichkolwiek środków do życia, pozostawieni sami sobie, byli zdani na życzliwość miejscowego społeczeństwa i pojedynczych osób. Bezinteresowna pomoc obcych ludzi pozwoliła im przetrwać trudny czas tułaczki.

Ofiarność i zaangażowanie wszystkich ludzi, którzy okazali pomoc wypędzonym, ich odwaga, z jaką narażali życie własne i najbliższych, ich skuteczne, często wręcz systemowe działanie godne jest upamiętnienia jako akt humanitaryzmu, solidarności z ludnością Warszawy, która stanęła do nierównej walki o wolność i godność narodu, jako swego rodzaju udział w tej walce.

W 2014 roku minie 70 lat od wybuchu Powstania Warszawskiego. Przez wiele powojennych dziesięcioleci oficjalna „polityka pamięci” polegała na zacieraniu, pomniejszaniu bądź deprecjonowaniu zarówno zasług uczestników powstańczych wydarzeń, jak i tragicznych losów tych, którzy w ich wyniku utracili bliskich, zdrowie, domy i dobytek. Nie docenione też zostały zasługi tych, którzy niosąc pomoc wypędzonym warszawiakom wykazali się postawą pełną humanitarnych i patriotycznych wartości.

W szczególności konferencja będzie poświęcona następującym zagadnieniom:

-        pomoc niesiona na terenie obozu Dulag 121 w Pruszkowie;

-        pomoc dla wysiedlonej ludności Warszawy w Pruszkowie, jego okolicach (Brwinów, Milanówek, Grodzisk Mazowiecki, Podkowa Leśna, Komorów, Błonie i inne miejscowości) oraz w dalszych rejonach Generalnego Gubernatorstwa (Skierniewice, Łowicz, Sochaczew i inne miejscowości);

-        informacje zarówno o zorganizowanych formach pomocy (Rada Główna Opiekuńcza, struktury Armii Krajowej, miejscowe szpitale, instytucje kościelne i zakonne) jak i o pojedynczych osobach udzielających pomocy;

-        informacje biograficzne o pomagających wysiedlonym, ich spisane lub ustne relacje;

-        rodzinne relacje, przekazy i wspomnienia o osobach pomagających.

Elżbieta Smolińska Starosta Pruszkowski i Małgorzata Bojanowska dyrektor Muzeum Dulag 121 zapraszają na konferencję „Ocalić wypędzonych. Pomoc mieszkańców Pruszkowa i okolicznych miejscowości więźniom obozu przejściowego Durchgangslager (Dulag) 121. Sierpień 1944 – styczeń 1945”, która odbędzie w dniach 8-9 października w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Pruszkowie (ul. Drzymały 30) w godzinach 10-17.

Konferencja organizowana jest w ramach Obchodów 70. Rocznicy Powstania Warszawskiego w Powiecie Pruszkowskim.

Program Konferencji „Ocalić wypędzonych”

Starostwo Powiatowe w Pruszkowie, ul. Drzymały 30
Sala Konferencyjna

8. - 9. października 2014 r.

 

8. października

10.00 Otwarcie konferencji.

Elżbieta Smolińska Starosta Pruszkowski, gospodarz konferencji.

Powitanie gości i uczestników konferencji.

Słowo wstępne: Idea powstania Muzeum Dulag 121, jego rola i znaczenie dla społeczności lokalnej.

Wystąpienia oficjalne.
Małgorzata Bojanowska, dyrektor Muzeum Dulag 121.

Informacja o działalności Muzeum Dulag121 październik 2010 – wrzesień 2014. Założenia i cel Konferencji.

Prof. dr hab. Marek M. Drozdowski - Exodus Warszawy i działania mające na celu ocalenie wypędzonych - referat programowy.

11.30 Przerwa kawowa.

12.00 Część I: Komunikaty z badań.

Zdzisław Zaborski, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej - Armia Krajowa Dulagowi 121.
Michał Tomasz Wójciuk, Muzeum Powstania Warszawskiego - Źródła do badań nad faktami niesienia pomocy wypędzonym warszawiakom w Dulag 121 w Pruszkowie w zasobach Muzeum Powstania Warszawskiego.
Michał Studniarek, Instytut Historyczny PAN – Pomoc pruszkowian w relacjach warszawiaków na podstawie relacji z Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego.
Dr Adam Grzegorz Dąbrowski, Archiwum Akt Nowych w Warszawie - Pomoc placówek Rady Głównej Opiekuńczej powiatu pruszkowskiego dla wysiedlonej ludności cywilnej Warszawy          w okresie sierpień – grudzień 1944 r. w świetle dokumentacji przechowywanej w zasobie Archiwum Akt Nowych w Warszawie.
Marta Jaszczyńska, Archiwum Państwowe w Warszawie - Organizacja i działalność warszawskich agend Rady Głównej Opiekuńczej – Polskiego Komitetu Opiekuńczego po upadku Powstania Warszawskiego.
Katarzyna Kubicius, Polski Czerwony Krzyż - Polski Czerwony Krzyż wobec Powstania Warszawskiego.
Helena Matoga, Katolickie Stowarzyszenie Pielęgniarek i Położnych Polskich. Oddział w Krakowie - Ocalić wypędzonych.
Krystyna Wolska - Lipiec, Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie – Udział pielęgniarek w niesieniu pomocy wypędzonym.

14.00 Przerwa obiadowa.

15.00 Część II: Komunikaty – wspomnienia.

Jacek Ryszard Przygodzki – Spontaniczna i zorganizowana pomoc więźniom obozu Dulag 121.
Janina Więckowska – Świadectwo.
Hanna Wasiak – Pod trzynastką.
Adam Duda – Historie prawdziwe.

15.30 Dyskusja.

16.30 Podsumowanie pierwszego dnia konferencji.

9. października

10.00 Rozpoczęcie obrad konferencji – informacje i sprawy organizacyjne.

10.10 Część I: Komunikaty z badań.

Piotr Anczewski, Biblioteka Narodowa - Pomoc Rady Głównej Opiekuńczej dla wypędzonych mieszkańców Warszawy na przykładzie Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Łowiczu.
Roman Nowoszewski, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Błońskiej - Pomoc udzielana przez mieszkańców Błonia i okolic wychodźcom z Warszawy po sierpniu 1944 r.
Łukasz Nowacki, Ośrodek Kultury Gminy Grodzisk Mazowiecki – Obóz przejściowy                  w Grodzisku Mazowieckim – egzamin z człowieczeństwa.
Jolanta Louchin, Archiwum Państwowe w Warszawie. Archiwum Dokumentacji Osobowej i Płacowej w Milanówku – Milanowskie wille – siedziby szpitali polowych i miejsca ewakuacji szpitali Warszawskich.
Andrzej Pettyn, Towarzystwo Miłośników Milanówka - Milanówek ‘44 - pomoc spontaniczna   i zorganizowana.
Małgorzata Wittels, „Podkowiański Magazyn Kulturalny” - Łyżka strawy i ciepły kąt...


Oskar Koszutski, Towarzystwo Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna, Obywatelskie Archiwum Podkowy Leśnej - Podkowa Leśna z pomocą wypędzonym.


Ewa Cieślak, Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku - Wygnańcy z Warszawy w Stawisku u Iwaszkiewiczów.

11.30 Przerwa kawowa.

12.00 Część II: Komunikaty z badań - ciąg dalszy.

Małgorzata Wittels, „Podkowiański Magazyn Kulturalny” - Brwinów pomaga.
Agnieszka Praga, Wydział Historyczny UKSW - Tworki - szpital dla wypędzonych i brama wolności.
Irena Horban, Pruszkowskie Towarzystwo Kulturalno-Naukowe, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej - Zakony Pruszkowa pomagają wypędzonym z Warszawy 1944 rok.
S. Małgorzata Krupecka, Urszulanki Serca Jezusa Konającego – Pomoc wysiedlonej ludności Warszawy w materiałach archiwalnych Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego (szarych urszulanek).
S. Scholastyka Jadwiga Szyłkiewicz, Zgromadzenie Sióstr Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego – Pomoc Sióstr Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego wobec ludności wysiedlonej z Warszawy.

13.00 Przerwa obiadowa.

14.00 Część III: Komunikaty – wspomnienia.

Tadeusz Jakubowski - Lata prawie bezgrzeszne (fragmenty).
Bożenna Rożniatowska - Wspomnienie o przeżyciach w Dulagu 121.
Andrzej Piotr Lesiecki - Opaska. Bułka w plecaku
Barbara Majewska - Luft - Kilka słów o pracy sanitariuszki w obozie Dulag 121.

14. 30 Zakończenie obrad – podsumowanie.

15.00 Zamknięcie konferencji - Elżbieta Smolińska, Starosta Pruszkowski, gospodarz konferencji.

15.30 Przejazd autokarem do Muzeum Dulag 121.

Złożenie wiązanek kwiatów pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa”.
Złożenie wiązanek pod tablicą upamiętniającą mieszkańców Pruszkowa i okolic niosących pomoc wypędzonym Warszawiakom.
Zwiedzanie Muzeum.