Skany cennych dokumentów dotyczących więźniów obozu Durchgangslager 121

W maju zeszłego roku Muzeum Dulag 121 otrzymało od pana Krzysztofa Woźniaka, autora bloga Końskie.org.pl, skany cennych dokumentów dotyczących więźniów obozu Durchgangslager 121. Są to listy ewidencyjne mieszkańców Warszawy oraz Zielonki, którzy we wrześniu i październiku 1944 roku przewiezieni zostali z obozu przejściowego w Pruszkowie do miejscowości w gminie Końskie. Dzięki przesłanym dokumentom mogliśmy uzupełnić Listę Pamięci Muzeum Dulag 121 o ponad półtora tysiąca nazwisk.

Losy warszawiaków i mieszkańców okolicznych miejscowości, którzy jako niezdolni do pracy wywiezieni zostali w drugiej połowie 1944 roku na tereny Generalnego Gubernatorstwa, nie były do tej pory w sposób wyczerpujący opracowane przez historyków. Dokumentacja dotycząca wysiedlenia Warszawy jest skąpa, a w dodatku rozproszona po archiwach w całej Polsce. Część zachowanych dokumentów znajduje się także w prywatnych zbiorach kolekcjonerów i fascynatów historii, takich jak pan Krzysztof Woźniak, który wyniki swoich odkryć udostępnia na blogu Końskie.org.pl.

Na przesłane przez pana Krzysztofa Wożniaka dokumenty składa się 20 list meldunkowych sporządzonych dla powiatu koneckiego we wrześniu i październiku 1944 roku. Do Generalnego Gubernatorstwa wywożono wówczas z pruszkowskiego obozu osoby, które funkcjonariusze Arbeitsamtu (urzędu zajmującego się sprawami pracy przymusowej), bądź obozowa komisja lekarska, uznały za niezdolne do pracy. Zgodnie z rozporządzeniem, które nie zawsze było jednak respektowane, były to przede wszystkim osoby starsze, inwalidzi, dzieci poniżej 15 roku życia oraz matki bądź ojcowie samotnie opiekujący się dziećmi. Po odbytej selekcji odkrytymi wagonami towarowymi, tzn. węglarkami transportowali byli do miejscowości na terenach okupowanych, m. in. do Łowicza, Częstochowy i Krakowa. W miejscu docelowym na wypędzonych czekali przedstawiciele Czerwonego Krzyża, Rady Głównej Opiekuńczej bądź lokalnych władz.

Otrzymane przez nas dokumenty służyły najprawdopodobniej jako ewidencja osób przybyłych do gminy Końskie. Zgodnie z zachowanymi dokumentami źródłowymi wiadomo, że na polecenie rządu GG ewidencję ludności napływającej zobowiązani byli prowadzić urzędnicy niemieckiej administracji dystryktów Generalnego Gubernatorstwa. Osobne spisy ludności w postaci kart ewidencyjnych prowadziły również Polskie Komitety Opiekuńcze (RGO), przede wszystkim w celach poszukiwania zaginionych i rozdzielonych członków rodzin.

Listy opatrzone są urzędową pieczęcią Biura Meldunkowego i Ewidencji Ludności gminy Końskie powiatu koneckiego, a także pieczątką i odręcznym podpisem wójta gminy Końskie pana Gąszcza. Listy sporządzano oddzielnie dla 19 wsi (wykaz list poniżej), do których trafiali uchodźcy. Każda z nich zawiera wykaz zakwaterowanych tam osób, wraz dodatkowymi informacjami: datą urodzenia, bądź wiekiem danej osoby, wykonywanym zawodem przed wojną i obecnie, ulicą lub miejscowością skąd w czasie, bądź po kapitulacji Powstania Warszawskiego, trafiły do pruszkowskiego obozu, a stamtąd w Końskie. Nie wiemy czy sporządzane były od razu po przybyciu wysiedlonych, czy też później, ani czy wysiedleńcy przybyli jednym czy kilkoma transportami. Dokładnego kontekstu ich powstania możemy się tylko domyślać.

Wykaz list według dat:

6 października - Bawaria (23 os.), Bedlenko (84 os.), Dyszów (49 os.), Kornica (76 os.), Modliszewice (53 os.), Sierosławice (33 os.), Sokołów Nowy (48 os.)
30 października - Gatniki (120 os.)
2 października - Kazanów Nowy (36 os.), Nałęczów (12 os.), Pomorzany (132 os.), Strzęboszów (42 os.)
5 października - Kazanów Stary (223 os.)
3 października – Kopaniny (21 os.), Piekło (30 os.), Sielpia Mała (53 os.), Wincentów (11 os.)
4 października - Sielpia Duża (65 os.)
30 września - Sokołów Stary (122 os.)
Proćwin – lista niedatowana (46 os.)

Listy z poszczególnych miejscowości uzupełnia nie opatrzona datą lista zbiorcza, prawdopodobnie obejmująca dane wszystkich osób zakwaterowanych na terenie gminy. Łącznie na liście zbiorczej znajduje się 1335 nazwisk. Obok osób widniejących na listach wcześniej wspomnianych, znajdują się na niej również personalia osób zakwaterowanych we wsiach Brody, Dziebałtów Nowy, Dziebałtów Stary, Gracuch oraz Jeżów, dla których nie zachowały się oddzielnie sporządzone spisy. Niektóre z nazwisk zapisanych na liście zbiorczej powtarzają się, co pozwala przypuszczać, że była to lista sporządzona w późniejszym czasie na bazie list poprzednich. Na podstawie zapisów listy zbiorczej można również wysunąć przypuszczenie, że część z osób przydzielonych do jednej ze wsi, zmieniły po pewnym okresie czasu miejsce swojego zakwaterowania przenosząc się do innych miejscowości, stąd też na liście zbiorczej ich nazwiska zapisano w dwóch miejscach.

Pragniemy jeszcze raz podziękować panu Krzysztofowi Woźniakowi i polecamy lekturę fantastycznego bloga poświęconego historii Końskie.org.pl

Skany wszystkich list dostępne są na stronie:
https://picasaweb.google.com/112167815884797147904/WarszawaIntelektualnaPoPowstaniuWarszawskim